Mπαρτολίνα Σίσα

(Bartolina Virreina Sisa, 24 Αυγούστου 1753 – 5 Σεπτεμβρίου 1782)

Βολιβιανή ινδιάνα του έθνους των Αϋμάρα (Aymara) των Άνδεων, ηγέτιδα της μεγάλης αντι-ισπανικής επανάστασης των ετών 1781 – 1783, στρατηγός και εθνομάρτυρας.

ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ Γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου 1753 στην κοινότητα Q’ara Qhatu της επαρχίας Λα Παζ (La Paz) της Βολιβίας, από τον έμπορο κόκας και άλλων ντόπιων γεωργικών προϊόντων Χοσέ Σίσα (Jose Sis) και την Χοζέφα Βάργκας (Josefa Vargas). Η εμπορική δραστηριότητα του πατέρα της, επέτρεψε στην οικογένειά του να ξεφύγει από το γενικό καθεστώς δουλείας ή δουλοπαροικίας στο οποίο είχαν ρίξει οι λευκοί χριστιανοί Ισπανοί κατακτητές όλους τους αυτόχθονες πληθυσμούς των Άνδεων.   Σε ηλικία 18 ετών παντρεύτηκε το 1771 τον 21χρονο Αϋμάρα ευγενή Χούλιαν Απάζα ή Τούπα Κατάρι (Julian Apaza ή Tupa Katari, 1750 - 1781), και μαζί συνέχισαν το επάγγελμα του πατέρα της, το οποίο όχι μόνον τους επέτρεψε να κρατήσουν απόσταση από την αισχρή τυραννία των Ισπανών, αλλά επιπρόσθετα, καθώς ταξίδευαν από άκρου σε άκρο της Βολιβίας, να κρατήσουν άμεση και σωστή εικόνα για την τραγική πραγματική κατάσταση της πατρίδας τους. Πολύ σύντομα άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η τυραννία των ξένων έπρεπε να ανατραπεί, και, όταν τελικά στις 10 Νοεμβρίου 1780 ο Ίνκα Τούπα Αμάρου ο Β (Tupa Amaru II), συνέλαβε και εκτέλεσε στην Τίντα του Περού τον Ισπανό κυβερνήτη και φοροεισπράκτορα ντε Αριάγκα, καλώντας τους

ομοεθνείς του να ξεσηκωθούν ενάντια στους κατακτητές, το νεαρό ζευγάρι ανταποκρίθηκε και προσχώρησε στην επανάσταση, φέρνοντας το αίτημα της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας και στην δική του πατρίδα.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Στις 13 Μαρτίου 1781 λοιπόν, η 28χρονη Μπαρτολίνα Σίσα και ο 31χρονος σύζυγός της πολιόρκησαν την πρωτεύουσα Λα Παζ (ή Chuquiago) επικεφαλής 20.000 ένοπλων Ινδιάνων της Βολιβίας, των οποίων ο αριθμός διπλασιάστηκε μέσα σε λίγες μόνον ημέρες και τελικά κατέληξε στα τέλη του καλοκαιριού να φθάνει τους 80.000 πολεμιστές. Όμοια με την επανάσταση στο Περού, στην οποία πρωτοστατούσε η σύζυγος του Τούπα Αμάρου «βασίλισσα» Μικαέλα Μπαστίδας που χειριζόταν όπλα και πολεμούσε στις μάχες δίπλα στον σύζυγό της, στην επανάσταση της Βολιβίας πρωτοστατούσε επίσης η Μπαρτολίνα Σίσα και νύφη της Γρηγορία Απάζα (Gregoria Apaza). Η φυσική ομορφιά, η ευφυϊα και ο δυναμισμός της Μπαρτολίνα Σίσα την έκανε αποδεκτή από όλους τους πολεμιστές που διοικούσε, ενώ ήδη από τις αρχές του Μαρτίου ο Τούπα Αμάρου είχε ανακηρύξει τον σύζυγό της «αντιβασιλιά» και την ίδια «αντιβασίλισσα».  

ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΘΑΝΑΤΩΣΗ Την 1η Ιουλίου 1781 και ενώ ήδη είχαν συλληφθεί και εκτελεστεί με φρικτό τρόπο οι Τούπα Αμάρου και Μικαέλα Μπαστίδας, πολυάριθμες ενισχύσεις των Ισπανών υποχρέωσαν τον Τούπα Καπάρι και την Σίσα να λύσουν την πολιορκία της Λα Παζ. Την επόμενη ημέρα η Μπαρτολίνα Σίσα έπεσε στα χέρια των Ισπανών μετά από προδοσία στρατιωτών της (καθώς οι κατακτητές είχαν υποσχεθεί αμνηστία σε εκείνους που θα παρέδιδαν τους αρχηγούς τους) και μετά από 3 μήνες πιάστηκε και ο σύζυγός της ενώ προσπαθούσε να συγκεντρώσει καινούργιο στρατό κοντά στην Τιτικάκα, κι αυτός έπειτα από προδοσία ενός εξαγορασμένου ομοεθνή του. Ο Τούπα Καπάρι καταδικάστηκε σε θάνατο στις 13 Νοεμβρίου και, έχοντας περιφρονήσει τους ξένους χριστιανούς δικαστές με την συγκλονιστική του δήλωση «nayaruw jiwayapxista, waranqa waranqanakaw kutt'anika!» («με σκοτώνετε τώρα μοναχό μου, αλλά στους καιρούς που θα έλθουν θα επιστρέψω

και θα είμαι εκατομμύρια!»), βασανίστηκε δημόσια δύο ημέρες αργότερα με ξερίζωμα της γλώσσας του και μετά διαμελίστηκε με την βοήθεια 4 αλόγων στην πλατεία της Nuestra Senora de las Penas για να παραδειγματιστούν οι ιθαγενείς και να αναθαρρήσουν οι τρομοκρατημένοι λευκοί (το κεφάλι του εκτέθηκε τις επόμενες ημέρες στην Λα Παζ, ο δεξιός του βραχίονας στο Ayo Ayo, ο αριστερός στο Achacacho, το δεξί πόδι του στο Chulumani και το αριστερό στην Caquiaviri).  

Η Μπαρτολίνα Σίσα θανατώθηκε από τους Ισπανούς χριστιανούς κατακτητές στις 5 Σεπτεμβρίου του επόμενου έτους (1782) έπειτα από φοβερά βασανιστήρια και εξευτελισμούς: διαπομπεύτηκε πεζή, μαστιγώθηκε, κακοποιήθηκε ποικιλότροπα και μετά διαπομπεύτηκε ξανά γυμνή επάνω σε γάϊδαρο μέχρι το ικρίωμα, όπου της ξερίζωσαν την γλώσσα προτού απαγχονιστεί στην Plaza Murillo της Λα Παζ.

Μετά τον απαγχονισμό της, το σώμα της διαμελίστηκε και το κομμένο κεφάλι της, τα χέρια και τα πόδια της εκτέθηκαν στις πόλεις από τις οποίες είχε στρατολογήσει τους περισσότερους οπαδούς της, και στο τέλος κάηκαν και οι στάχτες τους σκορπίστηκαν στον άνεμο.
 
Με την φρικτή θανάτωση των ηγετών της, η μεγάλη επανάσταση των Ινδιάνων της Βολιβίας έσβησε σιγά – σιγά, οι δε κατακτητές Ισπανοί προχώρησαν αμέσως μετά σε συστηματική εξόντωση όλων όσων είχαν βασιλικό αίμα, ώστε μελλοντικά να μην επαναληφθεί ποτέ ξανά το φαινόμενο του Τούπα Αμάρου. Ανάμεσα στα πολλά θύματα εκείνης της πρωτοφανούς γενοκτονίας (την οποία είχε εισηγηθεί ο Ισπανός αρχιβασανιστής ντε Αράχε - de Arache), ήταν και ο μόλις 10χρονος υιός της Μπαρτολίνα Σίσα και του Χούλιαν Απάζα.  

Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2007


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Forrest Hylton, «Revolutionary horizons: Popular struggle in Bolivia», London, 2007
Ρασσιάς Γ. Βλάσης, «Μια… Ιστορία Αγάπης. Η Ιστορία της Χριστιανικής Επικρατήσεως», τόμος 5ος (1601 – 1900, υπό έκδοση)
Thomson Sinclair, «We alone will rule: Native Andean politics in the age of insurgency», Madison, 2002

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΕ: 

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΨΥΧΕΣ 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΨΥΧΕΣ 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ "ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ" 

ΚΕΙΜΕΝΑ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ, ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ" (1980 - 1993) 

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ