Κανένας δεν παραδίδει την Σπάρτη…  

Ο Αντίγονος φτάνει την άλλη μέρα μπροστά στη Σπάρτη. Τα πτώματα των νεκρών της Σελλασίας είναι αψευδείς μάρτυρες ότι δεν υπάρχει άμυνα στην πόλη. Στέλνει κήρυκα και γυρεύει να του παραδώσουν την πόλη. Όλοι έχουν μείνει σύμφωνοι με την γνώμη του Κλεομένη ότι πρέπει να παραδοθούν. Μα κανένας δεν τολμάει να κάνει την παράδοση, να πει στον κήρυκα του Αντιγόνου το ναι. Κανένας Σπαρτιάτης δεν βρέθηκε να παραδώσει την Σπάρτη. Κι η Σπάρτη ήταν ατείχιστη και στηριζόταν μόνο στα στήθη των πολεμιστών της. Μα οι πολεμιστές έχουν μείνει για πάντα στα στενά της Σελλασίας για να διαλαλούν πως ο κλασικός κόσμος του Αιγαίου, ο πολιτικός άνθρωπος, θάφτηκε μαζί τους. Στην Σπάρτη υπάρχουν μόνο τα φαντάσματα του αλλοτινού της μεγαλείου. Κι είναι αυτά που κρατάνε δεμένη την λογική των λειψάνων που ζουν ακόμα. Αυτά τα λείψανα του μεγαλείου της Σπάρτης στέκονται με τα όπλα στα χέρια στην περίμετρο της πόλης. Στέκονται όρθια, φρουροί της ιστορίας της Σπάρτης όχι για να πολεμήσουν αλλά για να πέσουν. Η Σπάρτη πέφτει, δεν παραδίνεται. Πνίγεται μέσα στο αίμα των παιδιών της. Είναι κάτι που κάνει τη λογική του ανθρώπου να σταματάει. Ο κήρυκας του Αντιγόνου δεν παίρνει καμμία απάντηση. Οι φρουροί της Σπάρτης, μετρημένοι σε εκατοντάδες, στέκουν σιωπηλοί, ακίνητοι στην περίμετρο της πόλης με τα μάτια βυθισμένα στο παρελθόν, στο μύθο της Σπάρτης τυλιγμένοι τη δόξα και το μεγαλείο του αιώνα. Μπροστά τους σχολάγανε οι νικητήριες κραυγές των Μακεδόνων, αλλά η Σπάρτη δεν ακούει, δεν σαλεύει, δεν ζει. Όλη η πόλη φαίνεται να χάθηκε στο παρελθόν.  
  

Οι εχθροί μπήκαν στην πόλη.  
  

Ο Αντίγονος διατάσσει επίθεση. Οι τελευταίοι φρουροί πέφτουν στη θέση τους, γιατί μόνο πάνω από τους νεκρούς Σπαρτιάτες περνάει ο εχθρός. Μπαίνει έτσι μέσα σε μία πόλη φαντασμάτων. Και νοιώθει και ο ίδιος δέος μπροστά στο μεγαλείο τούτων των ανθρώπων. Ο Πολύβιος γράφει απλά:  
«Ο Αντίγονος κυρίευσε με έφοδο τη Σπάρτη και φέρθηκε γενικά με μεγαλοψυχία και φιλανθρωπία στους Λακεδαιμόνιους. Και αφού αποκατάστησε το παλιό πολίτευμα, ανεχώρησε ύστερα από λίγες ημέρες με όλο του τον στρατό από την Σπάρτη».  
  

Και ο Πλούταρχος που έχει σαν πηγή του το Φύλαρχο, αφού επαναλάβει τα όσο γράφει ο Πολύβιος προσθέτει ότι φέρθηκε γενικά κατά τρόπο φιλάνθρωπο:  
«Χωρίς να ταπεινώσει το κύρος της Σπάρτης ούτε να την εξευτελίσει».  
 Ο Κλεομένης είχε δίκιο στους υπολογισμούς του. Ο Αντίγονος δεν πείραξε την Σπάρτη. Αυτό που τον ενδιαφέρει τώρα είναι να σβήσει αυτή την φωτιά που είναι πάντα απειλητική. Ήθελε να ηρεμήσουν τα πράγματα, να ξεχαστούν. Και έχουμε εδώ μία εκπληκτικά διαφορετική συμπεριφορά του αντιγόνου. Δεν έχει να κάνει με την Μαντινεία ή τον Ορχομενό, που τις έσφαξε και τελείωσε. Εδώ δεν είναι μόνο η Σπάρτη σαν πόλη αλλά όλη η Λακωνία. Τη Μαντινεία και τον Ορχομενό τις εξολόθρευσε γιατί είχαν μείνει σαν πόλεις και μπόρεσε να πιάσει όλους τους κατοίκους μέσα σ’ αυτές. Στην Σπάρτη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όταν φτάνει αυτός εκεί, η δύναμή της βρίσκεται στην Λακωνία. Η ίδια ήταν κιόλας πόλη φαντασμάτων. Δεν είναι η φιλανθρωπία που σώζει την Σπάρτη. Ούτε ο σεβασμός του Μεγαλείου της. Άνθρωποι σαν τον Άρατο δεν είχαν τέτοιους ανόητους συναισθηματισμούς όταν επρόκειτο να εξυπηρετήσουν τον κόσμο τους. Η συμπεριφορά των νικητών υπαγορεύεται από τον φόβο της επανάστασης που έχει αγκαλιάσει όλη την Λακωνία, από το φόβο ότι μία πράξη βίας θα προκαλούσε εκρήξεις, που μπορούσαν να ανατρέψουν τα πάντα. Έτσι θα θυσιάσει στα ιερά της Σπάρτης, πράξη που επισφραγίζει την νίκη και θα αφήσει τοποτηρητή του εδώ τον Βοιωτό Βραχύλη για να εδραιώσει ένα φιλικό προς τους Μακεδόνες καθεστώς και θα φύγει.  
  

Το τέλος του κλασικού κόσμου.  
  

Με την μάχη της Σελλασίας κλείνει η αυλαία της τραγωδίας του κλασικού κόσμου του Αιγαίου, που είχε αρχίσει με την ανατροπή της ηγεμονίας των Αχαιών από τους ντόπιους με την βοήθεια των Δωριέων-Ηρακλειδών. Το παράξενο της τραγωδίας αυτής είναι ότι η αυλαία κλείνει με νικητή την Αχαϊκή Συμπολιτεία ένα κακέκτυπο του αχαϊκού κόσμου. Η πόλη κράτος αφού σφάδαζε πάνω από έναν αιώνα, γονατίζει οριστικά με την μάχη της Σελλασίας. Η κίνηση του Κλεομένους για μία αναζωογόνησή της σε νέα επίπεδα είχε πνιγεί και είχε ταφεί μαζί με τα πτώματα των μαχητών της Σπάρτης. Ο τραγικός πολιτικός άνθρωπος παραμερίζεται οριστικά. Όλα τα κατοπινά γεγονότα στη Λακωνία και στην Πελοπόννησο είναι οι σπασμοί θανάτου αυτού του κόσμου που ηττημένος και θανάσιμα πληγωμένος δεν εννοεί να αφεθεί στο θάνατό του.  
  

Στη μάχη της Σελλασίας δεν νίκησε ο Αντίγονος αλλά ο Άρατος. Και ο Άρατος ή καλύτερα οι τύποι  του Άρατου που κατέστρεψαν την προσπάθεια του Κλεομένους θα σκάψουν τον λάκκο για να πέσει και η ίδια η Μακεδονία. Χωρίς να το καταλάβει ο Αντίγονος είχε καταστρέψει τη μοναδική δύναμη που θα μπορούσε να αντισταθεί στους Ρωμαίους. Με τους Ρωμαίους θα αναμετρηθούν σε λίγο που έρχονται να προστατέψουν τον κόσμο του Άρατου. Οι διάδοχοι του Αντίγονου, ο Φίλιππος Ε’ και Περσέας, θα αναζητήσουν δυνάμεις για να αντισταθούν. Και θα κατανοήσουν ότι οι μόνες δυνάμεις που μπορούσαν να αντισταθούν ήταν εκείνες που προσπαθούσε να αφυπνίσει ο Κλεομένης με την επανάστασή του. Και θα προσπαθήσουν και αυτοί να τις αφυπνίσουν αλλά θα είναι αργά. Τις δυνάμεις αυτές τις δολοφόνησαν οι ίδιοι οι Μακεδόνες στην Μαντινεία, στον Ορχομενό, στη Σελλασία.   
  

(Από το περιοδικό «ΤΟΤΕ», τεύχος 7, Αθήναι 1983)
 
 
 
 

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΣΕΛΙΔΑ ΣΤΩΝ ΣΤΩΪΚΩΝ
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΒΛΑΣΗ Γ. ΡΑΣΣΙΑ
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΣΕΛΙΔΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ