Βουτσαράς Δοξαπατρής

(σε παραλλαγή και Βουτζαράς, θ. Αράκλοβο Αρκαδίας, 1207)

Έλληνας αυτόνομος άρχων της Πελοποννήσου στις αρχές του 13ου αιώνα, κύριος του κάστρου του Αρακλόβου, ήρωας της αντίστασης κατά των εισβολέων σταυροφόρων της Τέταρτης Σταυροφορίας.

Mονομαχία Σαμπλίτη - Δοξαπατρή στον πίνακα του Κόντογλου

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΟΥ Ο χρόνος, καθώς και ο ακριβής τόπος γέννησής του (γνωρίζουμε μόνον ότι ήταν Λάκων) είναι άγνωστος, πιστεύεται ωστόσο ότι, όπως και αρκετοί άλλοι πελοποννήσιοι άρχοντες, εξεγέρθηκε το 1201 κατά των βυζαντινών παράλληλα με τον άρχοντα του Ναυπλίου Λεόντα Σγουρό και ανακήρυξε τον εαυτό του κύριο του «αρχοντάτου» του περίβλεπτου οχυρού Αρακλόβου, Ορεοκλόβου ή Ερεοκλόβου (το πιο πιθανόν στο όρος «Χρυσούλι», σε υψόμετρο 980 μέτρων, αν και 24 συνολικά διαφορετικές τοποθεσίες από την Γορτυνία μέχρι τον Πάρνωνα διεκδικούν την ταύτισή τους με το συγκεκριμένο μεσαιωνικό οχυρό). Η παλαιότερη αναφορά σε αυτόν γίνεται σε ελάχιστους στίχους του ελληνόγλωσσου «Χρονικού του Μορέως»: «Και τότε ο πρωτοστράτορας, μισίρ Ντζεφρές εκείνος, είπεν και εσυμβούλεψεν στην Αρκαδία να απέλθουν, το κάστρον γαρ να επάρουσιν, ο τόπος να πλαταίνη, να στείλουν κ’ εις το Αράκλοβον όπου κρατει τον δρόγγον, όπου τα λέγουν τα Σκορτά, μικρὸν καστέλιν ένι, αλλά εις τραχώνιν κάθεται, πολλὰ ένι αφιρωμένον· λέγουν οκάποιος το κρατεί από τους Βουτζαράδες, Δοξαπατρὴν τον λέγουσιν, μέγας στρατιώτης ένι·»

ενώ εκτενέστερη περιγραφή κάνει ο ιστορικός της εν Ελλάδι Φραγκοκρατίας Μίλλερ (William Miller, 1864 - 1945): «ένας ηρωϊκός πολεμιστής, ο Δοξαπατρής, φαίνεται πως αντιστάθηκε γενναία στο μικρό, αλλά οχυρό κάστρο του Αρακλόβου, το οποίο κυριαρχούσε σε κάποιο πέρασμα των αρκαδικών βουνών, και ο σπάνιος ηρωϊσμός του, που τον μαρτυρούν λίγοι στίχοι του ελληνόγλωσσου Χρονικού, προκάλεσε ισχυρή εντύπωση στις ρομαντικές ψυχές. Οι συντάκτες της αραγωνικής παραλλαγής του Χρονικού λένε πως κανένας δεν μπορούσε να σηκώσει το ρόπαλό του και πως ο θώρακας του ζύγιζε περισσότερο από 150 λίτρες. Μια τοπική παράδοση διατήρησε το υπέροχο θάρρος της κόρης του, που προτίμησε να πεθάνει πέφτοντας από το κάστρο, παρά να γίνει παλλακίδα του κατακτητή».

ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΗΡΩΪΚΟ ΤΕΛΟΣ

Ο Βουτσαράς Δοξαπατρής ήταν γιγαντόσωμος, πολεμούσε έφιππος με ισχυρή πανοπλία και έσπαζε τα κεφάλια των αντιπάλων με ένα βαρύ ρόπαλο, το οποίο ελάχιστοι διέθεταν την απαραίτητη μυϊκή δύναμη για να χειριστούν. Από τον πρωτότυπο τρόπο μάχεσθαι του Βουτσαρά Δοξαπατρή, που θύμιζε τον Ηρακλή, λέγεται από κάποιους ότι έμεινε στην νεοελληνική η λαϊκή έκφραση «την έφαγε στο δοξαπατρί», με την οποία περιγράφονται τα κατακούτελα κτυπήματα.

Όταν το 1207 οι υπό τον Γουλιέμο Σαμπλίτη σταυροφόροι, που ξεκίνησαν από την Ανδραβίδα για να καταλάβουν όλη την ορεινή Ηλεία και Αρκαδία, απαίτησαν την παράδοση του κάστρου του που, στην περίπτωση που όντως έστεκε στο όρος «Χρυσούλι», εξουσίαζε το μοναδικό εύκολο πέρασμα ανάμεσα στα όρη Λύκαιο και Μίνθη, ο Βουτσαράς Δοξαπατρής αρνήθηκε και τους καθήλωσε για αρκετό καιρό, παρά το σαφές άνισο τού αγώνα, τόσο σε επίπεδο αριθμού πολεμιστών όσο και σε επίπεδο οπλισμού. Ο άρχων του κάστρου προέβαλε ηρωϊκή και έξυπνη αντίσταση, όμως τελικά σκοτώθηκε και το Αράκλοβο παραδόθηκε, ενώ η θυγατέρα του Μαρία, κατά την λαϊκή παράδοση αυτοκτόνησε (λέγεται πως γκρεμίστηκε από το κάστρο) για να μην πέσει ζωντανή στα χέρια των Φράγκων.

Στην Μαρία Δοξαπατρή αφιέρωσε το 1857 το ομώνυμο έργο του («Maria Doxapatre», ένα ρομαντικό ιστορικό δράμα σε 5 πράξεις) ο δραματουργός Δημήτριος Βερναρδάκης, που τότε σπούδαζε με υποτροφία στην Γερμανία (η πρώτη έκδοση έγινε στο Μόναχο το 1858, στην Αθήνα παίχτηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 1865). Ο ποιητής Σοφοκλής Κ. Καρύδης έγραψε το 1868 το ποίημά του «Τα τέκνα του Δοξαπατρή», ενώ την γενναία αντίσταση του λάκωνα πολεμιστή απεικόνισε και ο Φώτης Κόντογλου σε μια τοιχογραφία του στο Δημαρχείο Αθηνών.


Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2009

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΕ: 

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΨΥΧΕΣ 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΨΥΧΕΣ 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ "ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ" 

ΚΕΙΜΕΝΑ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ, ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ" (1980 - 1993) 

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ